Wednesday, April 12, 2017

ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਵਿਵਾਦ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ - ਜਰਮਨ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ (ਮਾਰਚ 25, 2017 - ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ)

ਸੋਚਵਾਨ ਸਿੱਖ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ ਅਥਵਾ, ਮਗਰੋਂ ਰੱਖੇ ਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਸਬੰਧੀ ਚਿਰੋਕਣੇ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਚੱਲੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੇ ਏਸ ਵਿਵਾਦ ਦੀ ਗ਼ੈਰ-ਵਾਜਬ ਹੱਠ ਨਾਲ ਪੈਰਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਤਾਂ ਇਹ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਦੋਫ਼ਾੜ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਏਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਾਅਲੀ ਗ੍ਰੰਥ ਅਤੇ ਫੁੱਟ ਪਾਉਣ ਦੀ ਮਨਸ਼ਾ ਤਹਿਤ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸ਼ਰੀਕ ਸਮਝਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਆਪਣੇ ਏਸ ਮਕਸਦ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਉਦੋਂ ਤਾਈਂ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਏਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ, ਕ੍ਰਿਤਤਵ, ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਅਗਿਆਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਵਾਲੀ ਵਿਚਾਰ-ਗੋਸ਼ਟੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਹਰ ਸਿੱਖ ਆਪੋ-ਆਪਣਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈ ਸਕੇ। ਜਿਹੜੇ ਏਸ ਨੂੰ ਲਾਸਾਨੀ ਦਸਮ ਗੁਰੂ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖਿਆ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਸੱਚਮੁੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਉਹ ਏਸ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਸਵਿਕਾਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਤੋਂ ਸਿਵਾਏ ਹੋਰ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਬਹਿਸ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ।

ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਕੁਝ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਸਿੱਖਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਹੰਸਪਾਲ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਪਰਦੇਸੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਨੇ ਵਿਚਾਰ-ਗੋਸ਼ਟੀ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਸਿੰਘਨਾਦ ਰੇਡੀਉ ਨੂੰ ਏਸ ਸਬੱਬ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਏਸ ਬਹਿਸ-ਮੁਬਾਹਸੇ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਅਤੇ ਏਸ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਬਹਿਸ ਲਈ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਟੀਮ ਭੇਜਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਡੌਕਟਰ ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗੋਗੋਆਣੀ ਅਤੇ ਦੋ ਹੋਰਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਵਾਲਾ ਵਫ਼ਦ ਏਸ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਗੇ। ਇਹ ਬੜਾ ਅਣਸੁਖਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅਸ਼ੋਭਨੀਕ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਮਸਰੂਫ਼ ਆਦਮੀ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਵਾਦ ਵਿਚਲੀ ਇੱਕ ਧਿਰ ਇਹ ਸ਼ਰਤ ਨਹੀਂ ਠੋਸ ਸਕਦੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੌਣ ਕਰੇ। ਏਸ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਏਸ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਕ੍ਰਿਤ ਮੰਨਣੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਧਿਰ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਲਈ ਪੰਜਾਬ 'ਚੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਪੰਜ ਜਣਿਆਂ 'ਚੋਂ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨ - ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਸਰਦਾਰ ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ - ਹੀ ਜਰਮਨੀ ਪਹੁੰਚਣ 'ਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਸਕੇ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵਫ਼ਦ 3 ਮਾਰਚ 2017 ਨੂੰ ਪੁੱਜ ਗਿਆ ਸੀ, ਦੂਸਰੇ 6 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚੇ। ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 8 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਰਲ਼ੇ।

ਬਹਿਸ ਲਈ ਮਿਥੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, 7 ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਦੋਵੇਂ ਵਫ਼ਦ ਹੰਸਪਾਲ ਦੇ ਨਿਵਾਸ, ਜਿੱਥੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ, 'ਤੇ ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ ਖਾਣੇ ਲਈ ਇੱਕਠੇ ਹੋਏ। ਜਦੋਂ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਪੁੱਜੇ, ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਿਲਗੀਰ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਪੁੱਜੇ ਦੋਵੇਂ ਜਣੇ ਵੀ ਏਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਬਹਿਸ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਪੁੱਜ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵਿਦਵਾਨ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਤਿਲਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਤਹਿਤ ਕੇਵਲ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀਆਂ' ਦੀ ਹੋਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਚਿੰਤਾਤੁਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ। ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਨੇ ਏਸ ਤੱਥ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਅਹਿਮ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਏਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਚਰਿਤ੍ਰੋ ਪਾਖਿਆਨ ਅਧਿਆਇ ਸਬੰਧੀ ਬੜੀ ਸੋਚੀ-ਵਿਚਾਰੀ ਰਾਇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨਿਰਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਲਿਖਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਵੀ ਪੰਜ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਵਿਦਵਾਨਾਂ (ਡੌਕਟਰ ਤਾਰਨ ਸਿੰਘ, ਡੌਕਟਰ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਗੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਡੌਕਟਰ ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ) ਦੇ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ ਚਰਿਤ੍ਰੋ ਪਾਖਿਆਨ ਦੇ 900 ਪੰਨੇ ਕੱਢ ਕੇ ਅਖੌਤੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹੀ ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਰਾਇ ਅਪਣਾਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਤਿੰਨੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਏਸੇ ਨੁਕਤੇ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮਹਿਜ਼ ਇੱਕ ਡਿਪਟੀ ਸੈਕਟਰੀ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਚਿੱਠੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਸੀਹਤ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਏਸ 'ਤੇ ਅੜੀ ਨਾ ਕਰੇ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਿਆਂ ਓਸ ਦੀ ਛਵੀ ਖਰਾਬ ਹੋਏਗੀ। ਇਹ ਸਰਾਸਰ ਗ਼ਲਤ ਸੀ ਪਰ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀਪੂਰਵਕ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਲਖ਼ਕਲਾਮੀ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਦੇਣਾ ਵਾਜਬ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਫ਼ਿਰ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਮੌਕੇ ਦੀ ਨਜ਼ਾਕਤ ਨੂੰ ਭਾਂਪਦਿਆਂ, ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀਆਂ' ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਅਸਹਿਮਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਨਤਕ ਸੰਵਾਦ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੜੱਤਣ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀਆਂ' ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਐਲਾਨੀਆ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪੱਖ ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਸਤਾ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਰੀਤ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪੋ-ਆਪਣੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਦਾਗ਼ਦੇ ਰਹਿਣ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਬੰਧੀ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੀ ਚੋਣ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਏਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ 'ਬੇਗਾਨਾ' ਸਮਝੇ ਬਿਨਾ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰਨਗੀਆਂ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਤੁਲ ਸੀ ਜਿਹੜੇ ਪਾਹੁਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਰਮ-ਕਾਂਡ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਕਾਰਗਰਤਾ ਏਸ 'ਤੇ ਮੁਨੱਸਰ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਛਕਾਉਣ ਸਮੇਂ ਕੀ ਉਚਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਹਿਮਾਇਤ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਦੇ ਉਹ ਸਾਰੇ, ਜਿਹੜੇ ਏਸ ਸਮੁੱਚੇ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਰੂਹਾਨੀ ਗਿਆਨ-ਦਾਤਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ, ਆਪਣੇ ਜ਼ੋਖ਼ਮ 'ਤੇ ਏਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਸਨ।

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਤਿੰਨੇਂ ਵਿਦਵਾਨ ਏਸ ਤਜਵੀਜ਼ ਨਾਲ ਤੁਰੰਤ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ। ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੁਖਦਾਇਕ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਤਕਦੀਰ ਪ੍ਰਤੀ ਚਿੰਤਾਤੁਰ ਸਭ ਸੰਜੀਦਾ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀ ਤਵੱਕੋਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੁਝਾਅ ਨੂੰ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਸੁਣਾਇਆ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣੇ ਕਿ ਕੁਝ ਵੀ ਅਸਪਸ਼ਟ ਨਾ ਰਹੇ। ਤਿੰਨੇਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਹਰ ਵਾਰ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਪੂਰਵਕ ਸਹਿਮਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਉਹ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁੱਛਣ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਚਲੇ ਗਏ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਏਸ ਤਜਵੀਜ਼ ਨਾਲ ਮੁਤਫਿਕ ਹਨ। ਇਹ ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਧਿਓਂ ਬਹੁਤਾ ਕੰਮ ਨੇਪਰੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ 'ਚੋਂ ਉਪਜੀ ਆਪਣੀ ਰਾਇ 'ਤੇ ਡਟੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਸਮੁੱਚੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਵਾਹ-ਵਾਹ ਖੱਟ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਏਸ ਚਿਰਕਾਲੀ ਤਿੱਖੇ ਵਿਵਾਦ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਸਲੋਂ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਅਤਿ ਸੁਖਾਵਾਂ ਮੋੜ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਸਨ।

ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ ਖਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਵਿਚਾਰ-ਗੋਸ਼ਟੀ ਅਤੇ 7 ਮਾਰਚ ਦੀ ਦੇਰ-ਸ਼ਾਮ ਵਿਚਾਲੇ ਕੁਝ ਵਾਪਰਿਆ ਜਿਸ ਦੀ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਪਸ਼ਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੋ ਪਤਾ ਹੈ ਉਹ ਕੇਵਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਕਰਵਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬਹਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਨਾ ਲੈਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਫ਼ੋਨ ਕੀਤੇ। ਉਹਨਾਂ ਜਿਹੜੇ ਕਾਰਣ ਦੱਸੇ ਉਹ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਚੋਖੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਿੱਖ ਰੇਡੀਓ 'ਤੇ ਹੋਈ ਇੱਕ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੀ ਬਹਿਸ ਦੌਰਾਨ ਨਿਆਂਸੰਗਤ ਨਹੀਂ ਜਾਪੇ।

ਜਰਮਨੀ ਵਿਚਲੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਬਾਰੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਕੁਝ ਦੀ ਤਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ ਪਰ ਉਪਰੋਕਤ ਪਹਿਲੂ ਲੋਕ-ਨਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਲੁਕਿਆ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਸੀ ਜੇਕਰ ਮੈਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਏਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਲਿਖਣ ਲਈ sikhnewsexpress.com ਵਾਲੇ ਜਸਨੀਤ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ। ਅਖ਼ੀਰ ਸੌ ਹੱਥ ਰੱਸਾ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਗੰਢ ਵਜੋਂ ਮੈਂ ਇਹੋ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਅਤਿਅੰਤ ਸੰਤਾਪ-ਗ੍ਰਸਤ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਕੁ ਰਾਹਤ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮੌਕਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

(ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ) ਸਾਕਤ ਕੂੜ ਕਪਟ ਮਹਿ ਟੇਕਾ॥ ਅਹਿਨਿਸਿ ਨਿੰਦਾ ਕਰਹਿ ਅਨੇਕਾ॥ (ਮ:੧, ਗੁ.ਗ੍ਰ. 1030)

ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇਹਰਾਦੂਨ (ਹ.ਸ.ਦ.) ਦਾ ਇੱਕ, ਪੰਜਾਬੀ ਟਰੱਕਾਂ ਵਾਂਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ 'ਓਵਰਲੋਡ' ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਜੋ ਕੁਝ ਓਸ ਨੇ, ਮੇਰੀ ਫ਼ੇਸਬੁੱਕ ਉੱਤੇ ਪਾਏ ਲੇਖ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਕੇਵਲ ਚਾਰ ਪੈਰਿਆਂ ਵਿਚ, ਸੱਭਿਅਕ ਸਾਰ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ - ਮੇਰੀ ਭੰਡੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੋ ਪੈਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਣੇ ਸਨ। ਹ.ਸ.ਦ. ਕੋਲ ਗੁਆਰੇ ਦੇ ਦਾਣੇ ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਨ ਪਰ ਕਣਕ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾ ਕੇ ਓਸ ਨੇ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲੈ ਕੇ, ਵੱਡਾ ਬੋਹਲ ਉਸਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਮਾਲ ਇਹ ਕਿ ਜੋ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਓਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮਦਾਰੀ ਦਾ ਝੁਰਲੂ ਫੇਰ ਕੇ ਗਾਇਬ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿਰਲੇਖ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਸੀ, ਮੈਂ ਇਹ ਲੇਖ 'ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ' (ਹ.ਸ.ਦ. ਲਈ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ) ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਕ੍ਰਿਤ ਮੰਨਣ ਵਿਰੁੱਧ ਲਿਖਿਆ ਸੀ; ਅੰਤ ਵੀ ਏਸ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਏਸ ਬਾਰੇ ਹ.ਸ.ਦ. ਕੋਲੋਂ ਚੰਦ ਲਫ਼ਜ਼ ਹੀ ਸਰੇ: "ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਹਰ ਯੁਕਤੀ ਨਾਲ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ।" ਓਸ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਦੀ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਰੀਤ ਵਿਚ ਇਹ ਅਲਫ਼ਾਜ਼ ਹਰ ਸਦੀ ਵਿਚ ਉਜੱਡ ਅਤੇ ਦੰਭੀ ਗਿਣੇ ਗਏ ਹਨ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਬੁੱਢੀ ਚਰਖਾ ਕੱਤ ਰਹੀ ਹੈ ਜਾਂ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਰਾਜ ਰਾਸੋ ਡੌਕਟਰ ਤਾਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਓਸ ਦੀ ਇਸ ਸਮਝ ਦਾ ਧੇਲਾ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਜੇ ਕੋਈ ਉਪਰੋਕਤ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਕ੍ਰਿਤ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਓਸ ਲਈ, ਸੱਭਿਅਕ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਸਾਰਥਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸ਼ੌਕ ਅਤੇ ਮਨੋ-ਬਿਰਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਪੜ੍ਹੇ ਪਰ ਓਸ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਥੋਪਣ ਦੀ ਚੇਸ਼ਟਾ ਨੂੰ ਅਕਾਦਮਿਕ ਜ਼ਮਾਨਾ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਗੁਰੂ-ਕ੍ਰਿਤ ਹੋਣ ਸਬੰਧੀ ਓਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਓਹੀ ਆਦਮੀ ਯਕੀਨ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਓਸ ਨੂੰ ਪੈਗੰਬਰ ਸਮਝਦਾ ਹੋਵੇ ਵਰਨਾ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਤਰਸ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਤਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਦਇਆ ਰਹਿਤ ਵਰਤਾਰਾ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ।

ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੈਂ ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ। ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਮੇਰੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਡਾ ਯਤਨ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਮੇਰਾ ਕੱਦ ਓਸ ਦੇ ਗਿੱਟੇ-ਗੋਡੇ ਹੀ ਅੱਪੜਦਾ ਹੈ। ਸਿਰਦਾਰ ਅੱਜ ਵੀ ਮੇਰਾ ਸਿਰਦਾਰ (ਆਗੂ) ਹੈ। ਓਸ ਦਾ ਹਰ ਸਤਿਕਾਰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਆਪਣਾ ਮਾਣ ਹੈ। ਪਰ ਸਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਮਝਣਾ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਸਭ ਮੈਂ ਆਖ, ਲਿਖ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਮੇਰਾ 'ਵਿਸ਼ਵਾਸ' ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮੈਂ ਹ.ਸ.ਦ. ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਕੱਦ ਹੋਰ ਵੀ ਘਟ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਹ.ਸ.ਦ. ਤਾਂ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਧਰਤੀ-ਦੋਜ਼ ਹੋ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਰਟ ਬੇ-ਮਾਅਨੇ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਪਹਾੜ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਇਕ ਰੱਤੀ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਤੁਲ ਸਕਦਾ।

ਹ.ਸ.ਦ. ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਾਕਤ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਨਾ ਸਮਝਣ ਦੇ ਮਿਹਣੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਮੇਰਾ ਮਕਸਦ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਗੂਗਲ ਉੱਤੇ ਚਾਰ ਉਂਗਲਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਜਾਂ ਚਾਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹ.ਸ.ਦ. ਵਾਂਗ ਹੀ ਲਿਖ ਦਿੰਦਾ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਪ੍ਰਚਲਤ ਵਿਚਾਰ ਦੱਸੇ ਸਨ ਤਾਂ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਨਖਿੱਧ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਾਕਤ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਗੁਰਭਾਈ ਪਛਾਣ ਸਕਣ। ਏਧਰਲੇ ਪਾਸੇ ਏਸ ਕਰਮ ਨੂੰ ਸੇਵਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮੁਰਦੇ ਖਾਣ, ਗਲਿਆ-ਸੜਿਆ ਮਾਸ ਅਤੇ ਮਲ-ਮੂਤਰ ਸੇਵਨ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਲੁਕਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਪਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਜਿਹੇ ਕਰਮ ਨੂੰ ਅਣਮਨੁੱਖੀ, ਘਟੀਆ ਸਮਝਦੀ ਹੈ (ਵੇਖੋ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਪੰਨਾ 149 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ "ਫੋਲਿ ਫਦੀਹਤਿ ਮੁਹਿ ਲੈਨਿ ਭੜਾਸਾ ....." ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ)। ਅਜਿਹੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਅੱਜ ਦੇ ਅਘੋਰੀ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਾ ਕਰਨ। ਹ.ਸ.ਦ. ਦੀ ਅਜਿਹੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਲਫ਼ਜ਼ੀ ਹੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਲਈ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸਮੇਤ ਪਵਿੱਤਰ ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸਾਦਿ, ਨੇਕ-ਜਨ ਮਾਤਾ ਖੀਵੀ ਨੇ "ਖੀਰਿ ਘਿਆਲੀ" ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਪਤਾਸੇ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਹਨ। ਇਸ਼ਨਾਨ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।

ਮੈਂ ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਚੰਦਰੀ ਅੱਧਕ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਕਲ ਵਾਲੇ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਵਲੂੰਧਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦੇਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਦੇ ਨਾ ਲਿਖਦਾ। ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਪ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਮੌਜ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ। ਪਰ "ਜਉ ਦੇਖੈ ਛਿਦ੍ਰੁ ਤਉ ਨਿੰਦਕੁ ਉਮਾਹੈ...." (ਗੁ. ਗ., ਪੰਨਾ 823) ਦੀ ਰੀਤ ਤਾਂ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਕਤਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਘੱਟ ਵਰਤਣ ਦੀ ਆਦਤ ਕਾਰਣ ਮੈਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੁਕਾਂ ਸੰਕੇਤਕ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ ਵਰਨਾ ਆਈ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸਰਚਰ ਆਦਿ (Apps) ਮੈਂ ਵੀ ਵਰਤ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਇੱਕ ਗੱਲੋਂ ਹ.ਸ.ਦ. ਨੇ ਦਰੁਸਤ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਗੁਰਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਨਾਵਾਕਫ਼ ਹਾਂ। ਤਾਂਹੀਏਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸਿੱਖ (ਸਿੱਖਣ ਵਾਲਾ) ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਵੈਸੇ ਮੈਂ ਓਸ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਹਾਂ ਜਿਸ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਹਰ ਸਿੱਖ ਨੇ ਸੱਤੇ-ਬਲਵੰਡ ਨੂੰ ਟਕਾ ਟਕਾ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਜਿਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਇਕ ਪੈਸਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੇ ਆਖਿਆ ਸੀ, 'ਮੈਂ ਤਾਂ ਅਜੇ ਸਿੱਖ ਬਣਨ ਦੀ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।'

ਹ.ਸ.ਦ. ਨੇ ਪੂਰਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਕੇ ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਨਿਰੰਕਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਇਸੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 20 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕੱਢ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਜੋ ਮਹਾਂਕਾਲ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਿਰੰਕਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਿਆਨਵਾਨ ਤਾਂ ਪੰਜਾਹ ਵੀ ਕੱਢ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਹਰ ਓਸ ਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਜਾਈਏ ਜੋ ਨਿਰੰਕਾਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਸਥਿਤੀ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ। ਜਿਵੇਂ ਹਿੰਦ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਭਾਵੇਂ ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਧਾਰਨਾ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਹੋਵੇ; ਜਿਵੇਂ ਡੌਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਜੈਫਰਸਨ ਦੀ ਥਾਂਵੇਂ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਧਾਨ ਦਾ ਘਾੜਾ ਨਹੀਂ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਉਵੇਂ ਨਿਰੰਕਾਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀ ਹਰ ਸਾਕਤ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਲਿਖਤ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ: "ਕੂੜੁ ਨ ਪਹੁੰਚੈ ਸਚ ਨੋ ਸਉ ਘਾੜਤ ਘੜੀਐ।" (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ)

ਜੇ ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕੋਲ ਦੋ ਵਿੱਢ ਵਾਲੇ ਗੱਡੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਭਰੇ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਹ.ਸ.ਦ. ਵਾਂਗੂੰ 15 ਪੰਨੇ ਕਾਲੇ ਕਰ ਦਿੰਦਾ। ਪਰ ਮੈਂ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਹਰ ਦਾਤ ਨੂੰ ਸੰਕੋਚ ਕੇ ਵਰਤਣ ਦਾ ਹਾਮੀ ਹਾਂ। ਅਪਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਮੁਕੰਮਲ ਘਾਟ ਹੈ; ਹ.ਸ.ਦ. ਨੇ ਜੋ ਮੇਰੇ ਲਈ ਵਰਤੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਾਣ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀ ਅਪਣਾ ਲੈਣ ਤਾਂ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹੋਵਾਂਗਾ।

ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹ.ਸ.ਦ. ਨੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਅਗਿਆਨਤਾ ਕਾਰਣ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਏਸੇ ਅਣਮੰਗੀ ਸਲਾਹ ਦਾ ਉਹ ਜੋ ਸਮਝਣਗੇ ਬਣਾ ਲੈਣਗੇ ਪਰ ਮੈਂ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ। ਕਈ ਹੋਰ ਰੁਝੇਵੇਂ ਵੀ ਹਨ। ਸਲਾਹਾਂ ਦੇ ਚਲਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਵੀ ਇੱਕ ਸਲਾਹ ਹ.ਸ.ਦ. ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ। ਜੇ ਹ.ਸ.ਦ. ਅਘੋਰੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਖਾਣ-ਪਾਣ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਖਾਣੇ ਦੀ ਕਿਸੇ ਸਾਂਝੀ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ, ਉਹ ਸ਼ਕਲੋਂ ਸਿੱਖ ਹੋਣ ਕਾਰਣ, ਸਾਰੀ ਕੌਮ ਲਈ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਣ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਜੇ ਸੱਜਣਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਝਿਆ ਤਾਂ ਹ.ਸ.ਦ. ਦੇ ਲੇਖ ਦੇ ਹਰ ਪੈਰੇ ਦਾ ਉੱਤਰ ਮੈਂ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੇ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਅੱਜ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਦਜੀਵੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਏਸ ਮਰਹਲੇ ਉੱਤੇ ਅੰਤ ਹੈ:
“ਮੇਰੇ ਮੋਹਨ ਸ੍ਰਵਨੀ ਇਹ ਨ ਸੁਨਾਏ॥
ਸਾਕਤ ਗੀਤ ਨਾਦ ਧੁਨਿ ਗਾਵਤ ਬੋਲਤ ਬੋਲ ਅਜਾਏ॥“ (ਗੁ.ਗ., ਪੰਨਾ 820)

ਨੋਟ: ਇਹ ਲੇਖ 'ਨਿਰੋਲ ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ' ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਜੋਂ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੀ ਲਿਖਤ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਜੋਂ 28 ਮਾਰਚ 2017 ਨੂੰ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਛਾਯਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

Thursday, April 6, 2017

Attempt at resolving the bachittarnatak controversy - the German episode

(March 25, 2017)
   
The thinking Sikhs have long been exercised about the issue of the bachittarnatakgranth or, the lately christened, dasamgranth. If the controversy is mindlessly pursued, it has the potential of splitting the Sikh nation. Those who believe it to be a fake granth and a pretender guru propped up for the purpose of causing division, also believe that it can perform that task only as long as its contents, authorship, origin and purpose remain obscure. They seek well publicised discussion on these aspects so that the individual Sikhs can make up their own minds. Those who genuinely believe it to be written by the incomparable Tenth Guru, want no such debate except among those who affirm its genuineness.
       Some concerned Sikhs from Germany, including Nirmal Singh Hanspal, Ranjit Singh, Malkit Singh and Gurdip Singh Pardesi, decided to facilitate and host the discussion. They invited the Singhnaad Radio from England to give the event a wide publicity. Arrangements for recording and relaying the discussion live, were made. They requested the Shiromani Gurdwara Parbandhak Committee (SGPC) to send a team of believers for the discussion. The SGPC deputed Principal Waryam Singh, Professor Amarjit Singh, Dr. Inderjit Singh Gogoaani and two others on the condition that Professor Darshan Singh will also participate from the opposite side. This was unbecoming and inconvenient because Darshan Singh is a busy man and because a party to the controversy cannot dictate who will represent the other side. This was accepted and arranged with much difficulty. Of the five designated to represent the naysayers only three, Professor Gurdarshan Singh, Sardar Dalbir Singh and Gurtej Singh, could make it to Germany. The SGPC team had reached on March 3, 2017, the others arrived on March 6. Darshan Singh joined them on the afternoon of March 8.
       On March 7, a day before the event, the two teams met for lunch at Hanspal’s place where the SGPC scholars were staying. When Gurdarshan Singh and Gurtej Singh reached, Dalbir Singh and Harjinder Singh Dilgir were already engaged in a discussion with them. The newcomers also joined in. The discussion reached a stage at which the SGPC scholars were seen to be only concerned about the fate of ‘amrit banis’ to the exclusion of the rest of the book. The other side tried to narrow the discussion further by pointing out that earlier the SGPC and the important officials of Darbar Sahib and the Akal Takhat had given a considered opinion about the charitropakhyan chapter of the book. They held it was not written by Guru Gobind Singh. The Punjabi University, guided by the opinion of five respectable scholars (Dr. Taran Singh, Dr. Prem Parkash Singh, Prof. Gulwant Singh, Dr. Jeet Singh Seetal and Bhai Randhir Singh), had also published the so called dasamgranth leaving out charitropakhyan chapter of about 900 pages. The other side did not own up the opinion of its own organisation or those of the University. All three of the scholars asserted that it was a letter written by a mere deputy secretary of one of the committees and advised Gurtej Singh not to insist on that as insistence would reflect poorly on him. This was wrong but was tacitly accepted as no acrimony was to be encouraged. Then Gurtej Singh, sensing the potential of the moment, proposed that both sides could agree to disagree on the aspect of ‘amritbanis’.
      To remove the bitterness from the public discourse, both sides could continue to propagate and pursue their declared views on the subject of ‘amritbanis’ and to marshal arguments for and against it in the nature of genuine discourse, while leaving it to the individual Sikhs to make up their minds. It would mean that eventually both sides would pursue their beliefs without being considered ‘the other’ by either side. This was a dream come true for some people who do not believe pahul to be a ritual but a commitment, the efficacy of which did not depend upon what was recited on the occasion of administering it. They had history to support them. All those others who took the entire volume to be spiritually enlightening could continue to read it - at their own peril.
        All three SGPC scholars readily agreed to the proposal. Gurtej Singh was pleasantly surprised though he expected this from all genuine scholars concerned with the fate of Sikhs. He repeated the suggestion thrice, in differently worded phrases, to make sure nothing was left ambiguous. All three scholars gave their consent freely each time. They even went to the extent of asking Gurdarshan Singh and Dalbir Singh whether they agreed with the proposal. This was significant and more than half the job was done. Had the SGPC scholars stuck to their well thought out opinion, they could have earned the gratitude of the entire Sikh people. They could have participated in giving a brand new and most pleasant turn to the long raging controversy.
       Something, not clearly known to others, happened between the after lunch discussion and the late evening of March 7. All that is known is that the SGPC scholars made several calls to their friends in India and abroad before they announced their decision not to participate in the debate to be held the next day. The reasons they gave were found to be untenable in a face to face discussion on the well publicised Canadian Sikh radio four days later.
      Everything else is well known about the event in Germany but the above aspect would have remained hidden from the public view if I had not been asked specifically to write on the subject by Jasneet Singh of sikhnewsexpress.com. All I say in the end is that, we all missed a great opportunity to afford some relief to the greatly tormented Sikh people.