ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਵਿਵਾਦ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ - ਜਰਮਨ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ (ਮਾਰਚ 25, 2017 - ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ)

ਸੋਚਵਾਨ ਸਿੱਖ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ ਅਥਵਾ, ਮਗਰੋਂ ਰੱਖੇ ਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਸਬੰਧੀ ਚਿਰੋਕਣੇ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਚੱਲੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੇ ਏਸ ਵਿਵਾਦ ਦੀ ਗ਼ੈਰ-ਵਾਜਬ ਹੱਠ ਨਾਲ ਪੈਰਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਤਾਂ ਇਹ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਦੋਫ਼ਾੜ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਏਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਾਅਲੀ ਗ੍ਰੰਥ ਅਤੇ ਫੁੱਟ ਪਾਉਣ ਦੀ ਮਨਸ਼ਾ ਤਹਿਤ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸ਼ਰੀਕ ਸਮਝਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਆਪਣੇ ਏਸ ਮਕਸਦ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਉਦੋਂ ਤਾਈਂ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਏਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ, ਕ੍ਰਿਤਤਵ, ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਅਗਿਆਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਵਾਲੀ ਵਿਚਾਰ-ਗੋਸ਼ਟੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਹਰ ਸਿੱਖ ਆਪੋ-ਆਪਣਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈ ਸਕੇ। ਜਿਹੜੇ ਏਸ ਨੂੰ ਲਾਸਾਨੀ ਦਸਮ ਗੁਰੂ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖਿਆ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਸੱਚਮੁੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਉਹ ਏਸ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਸਵਿਕਾਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਤੋਂ ਸਿਵਾਏ ਹੋਰ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਬਹਿਸ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ।

ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਕੁਝ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਸਿੱਖਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਹੰਸਪਾਲ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਪਰਦੇਸੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਨੇ ਵਿਚਾਰ-ਗੋਸ਼ਟੀ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਸਿੰਘਨਾਦ ਰੇਡੀਉ ਨੂੰ ਏਸ ਸਬੱਬ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਏਸ ਬਹਿਸ-ਮੁਬਾਹਸੇ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਅਤੇ ਏਸ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਬਹਿਸ ਲਈ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਟੀਮ ਭੇਜਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਡੌਕਟਰ ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗੋਗੋਆਣੀ ਅਤੇ ਦੋ ਹੋਰਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਵਾਲਾ ਵਫ਼ਦ ਏਸ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਗੇ। ਇਹ ਬੜਾ ਅਣਸੁਖਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅਸ਼ੋਭਨੀਕ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਮਸਰੂਫ਼ ਆਦਮੀ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਵਾਦ ਵਿਚਲੀ ਇੱਕ ਧਿਰ ਇਹ ਸ਼ਰਤ ਨਹੀਂ ਠੋਸ ਸਕਦੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੌਣ ਕਰੇ। ਏਸ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਏਸ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਕ੍ਰਿਤ ਮੰਨਣੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਧਿਰ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਲਈ ਪੰਜਾਬ 'ਚੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਪੰਜ ਜਣਿਆਂ 'ਚੋਂ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨ - ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਸਰਦਾਰ ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ - ਹੀ ਜਰਮਨੀ ਪਹੁੰਚਣ 'ਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਸਕੇ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵਫ਼ਦ 3 ਮਾਰਚ 2017 ਨੂੰ ਪੁੱਜ ਗਿਆ ਸੀ, ਦੂਸਰੇ 6 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚੇ। ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 8 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਰਲ਼ੇ।

ਬਹਿਸ ਲਈ ਮਿਥੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, 7 ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਦੋਵੇਂ ਵਫ਼ਦ ਹੰਸਪਾਲ ਦੇ ਨਿਵਾਸ, ਜਿੱਥੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ, 'ਤੇ ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ ਖਾਣੇ ਲਈ ਇੱਕਠੇ ਹੋਏ। ਜਦੋਂ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਪੁੱਜੇ, ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਿਲਗੀਰ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਪੁੱਜੇ ਦੋਵੇਂ ਜਣੇ ਵੀ ਏਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਬਹਿਸ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਪੁੱਜ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵਿਦਵਾਨ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਤਿਲਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਤਹਿਤ ਕੇਵਲ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀਆਂ' ਦੀ ਹੋਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਚਿੰਤਾਤੁਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ। ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਨੇ ਏਸ ਤੱਥ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਅਹਿਮ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਏਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਚਰਿਤ੍ਰੋ ਪਾਖਿਆਨ ਅਧਿਆਇ ਸਬੰਧੀ ਬੜੀ ਸੋਚੀ-ਵਿਚਾਰੀ ਰਾਇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨਿਰਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਲਿਖਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਵੀ ਪੰਜ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਵਿਦਵਾਨਾਂ (ਡੌਕਟਰ ਤਾਰਨ ਸਿੰਘ, ਡੌਕਟਰ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਗੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਡੌਕਟਰ ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ) ਦੇ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ ਚਰਿਤ੍ਰੋ ਪਾਖਿਆਨ ਦੇ 900 ਪੰਨੇ ਕੱਢ ਕੇ ਅਖੌਤੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹੀ ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਰਾਇ ਅਪਣਾਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਤਿੰਨੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਏਸੇ ਨੁਕਤੇ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮਹਿਜ਼ ਇੱਕ ਡਿਪਟੀ ਸੈਕਟਰੀ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਚਿੱਠੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਸੀਹਤ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਏਸ 'ਤੇ ਅੜੀ ਨਾ ਕਰੇ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਿਆਂ ਓਸ ਦੀ ਛਵੀ ਖਰਾਬ ਹੋਏਗੀ। ਇਹ ਸਰਾਸਰ ਗ਼ਲਤ ਸੀ ਪਰ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀਪੂਰਵਕ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਲਖ਼ਕਲਾਮੀ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਦੇਣਾ ਵਾਜਬ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਫ਼ਿਰ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਮੌਕੇ ਦੀ ਨਜ਼ਾਕਤ ਨੂੰ ਭਾਂਪਦਿਆਂ, ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀਆਂ' ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਅਸਹਿਮਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਨਤਕ ਸੰਵਾਦ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੜੱਤਣ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀਆਂ' ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਐਲਾਨੀਆ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪੱਖ ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਸਤਾ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਰੀਤ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪੋ-ਆਪਣੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਦਾਗ਼ਦੇ ਰਹਿਣ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਬੰਧੀ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੀ ਚੋਣ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਏਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ 'ਬੇਗਾਨਾ' ਸਮਝੇ ਬਿਨਾ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰਨਗੀਆਂ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਤੁਲ ਸੀ ਜਿਹੜੇ ਪਾਹੁਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਰਮ-ਕਾਂਡ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਕਾਰਗਰਤਾ ਏਸ 'ਤੇ ਮੁਨੱਸਰ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਛਕਾਉਣ ਸਮੇਂ ਕੀ ਉਚਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਹਿਮਾਇਤ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਦੇ ਉਹ ਸਾਰੇ, ਜਿਹੜੇ ਏਸ ਸਮੁੱਚੇ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਰੂਹਾਨੀ ਗਿਆਨ-ਦਾਤਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ, ਆਪਣੇ ਜ਼ੋਖ਼ਮ 'ਤੇ ਏਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਸਨ।

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਤਿੰਨੇਂ ਵਿਦਵਾਨ ਏਸ ਤਜਵੀਜ਼ ਨਾਲ ਤੁਰੰਤ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ। ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੁਖਦਾਇਕ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਤਕਦੀਰ ਪ੍ਰਤੀ ਚਿੰਤਾਤੁਰ ਸਭ ਸੰਜੀਦਾ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀ ਤਵੱਕੋਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੁਝਾਅ ਨੂੰ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਸੁਣਾਇਆ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣੇ ਕਿ ਕੁਝ ਵੀ ਅਸਪਸ਼ਟ ਨਾ ਰਹੇ। ਤਿੰਨੇਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਹਰ ਵਾਰ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਪੂਰਵਕ ਸਹਿਮਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ। ਉਹ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁੱਛਣ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਚਲੇ ਗਏ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਏਸ ਤਜਵੀਜ਼ ਨਾਲ ਮੁਤਫਿਕ ਹਨ। ਇਹ ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਧਿਓਂ ਬਹੁਤਾ ਕੰਮ ਨੇਪਰੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ 'ਚੋਂ ਉਪਜੀ ਆਪਣੀ ਰਾਇ 'ਤੇ ਡਟੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਸਮੁੱਚੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਵਾਹ-ਵਾਹ ਖੱਟ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਏਸ ਚਿਰਕਾਲੀ ਤਿੱਖੇ ਵਿਵਾਦ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਸਲੋਂ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਅਤਿ ਸੁਖਾਵਾਂ ਮੋੜ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਸਨ।

ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ ਖਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਵਿਚਾਰ-ਗੋਸ਼ਟੀ ਅਤੇ 7 ਮਾਰਚ ਦੀ ਦੇਰ-ਸ਼ਾਮ ਵਿਚਾਲੇ ਕੁਝ ਵਾਪਰਿਆ ਜਿਸ ਦੀ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਪਸ਼ਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੋ ਪਤਾ ਹੈ ਉਹ ਕੇਵਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਕਰਵਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬਹਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਨਾ ਲੈਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਫ਼ੋਨ ਕੀਤੇ। ਉਹਨਾਂ ਜਿਹੜੇ ਕਾਰਣ ਦੱਸੇ ਉਹ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਚੋਖੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਿੱਖ ਰੇਡੀਓ 'ਤੇ ਹੋਈ ਇੱਕ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੀ ਬਹਿਸ ਦੌਰਾਨ ਨਿਆਂਸੰਗਤ ਨਹੀਂ ਜਾਪੇ।

ਜਰਮਨੀ ਵਿਚਲੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਬਾਰੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਕੁਝ ਦੀ ਤਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ ਪਰ ਉਪਰੋਕਤ ਪਹਿਲੂ ਲੋਕ-ਨਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਲੁਕਿਆ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਸੀ ਜੇਕਰ ਮੈਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਏਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਲਿਖਣ ਲਈ sikhnewsexpress.com ਵਾਲੇ ਜਸਨੀਤ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ। ਅਖ਼ੀਰ ਸੌ ਹੱਥ ਰੱਸਾ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਗੰਢ ਵਜੋਂ ਮੈਂ ਇਹੋ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਅਤਿਅੰਤ ਸੰਤਾਪ-ਗ੍ਰਸਤ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਕੁ ਰਾਹਤ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮੌਕਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

(ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ) ਸਾਕਤ ਕੂੜ ਕਪਟ ਮਹਿ ਟੇਕਾ॥ ਅਹਿਨਿਸਿ ਨਿੰਦਾ ਕਰਹਿ ਅਨੇਕਾ॥ (ਮ:੧, ਗੁ.ਗ੍ਰ. 1030)

ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇਹਰਾਦੂਨ (ਹ.ਸ.ਦ.) ਦਾ ਇੱਕ, ਪੰਜਾਬੀ ਟਰੱਕਾਂ ਵਾਂਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ 'ਓਵਰਲੋਡ' ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਜੋ ਕੁਝ ਓਸ ਨੇ, ਮੇਰੀ ਫ਼ੇਸਬੁੱਕ ਉੱਤੇ ਪਾਏ ਲੇਖ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਕੇਵਲ ਚਾਰ ਪੈਰਿਆਂ ਵਿਚ, ਸੱਭਿਅਕ ਸਾਰ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ - ਮੇਰੀ ਭੰਡੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੋ ਪੈਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਣੇ ਸਨ। ਹ.ਸ.ਦ. ਕੋਲ ਗੁਆਰੇ ਦੇ ਦਾਣੇ ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਨ ਪਰ ਕਣਕ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾ ਕੇ ਓਸ ਨੇ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲੈ ਕੇ, ਵੱਡਾ ਬੋਹਲ ਉਸਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਮਾਲ ਇਹ ਕਿ ਜੋ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਓਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮਦਾਰੀ ਦਾ ਝੁਰਲੂ ਫੇਰ ਕੇ ਗਾਇਬ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿਰਲੇਖ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਸੀ, ਮੈਂ ਇਹ ਲੇਖ 'ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ' (ਹ.ਸ.ਦ. ਲਈ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ) ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਕ੍ਰਿਤ ਮੰਨਣ ਵਿਰੁੱਧ ਲਿਖਿਆ ਸੀ; ਅੰਤ ਵੀ ਏਸ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਏਸ ਬਾਰੇ ਹ.ਸ.ਦ. ਕੋਲੋਂ ਚੰਦ ਲਫ਼ਜ਼ ਹੀ ਸਰੇ: "ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਹਰ ਯੁਕਤੀ ਨਾਲ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ।" ਓਸ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਦੀ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਰੀਤ ਵਿਚ ਇਹ ਅਲਫ਼ਾਜ਼ ਹਰ ਸਦੀ ਵਿਚ ਉਜੱਡ ਅਤੇ ਦੰਭੀ ਗਿਣੇ ਗਏ ਹਨ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਬੁੱਢੀ ਚਰਖਾ ਕੱਤ ਰਹੀ ਹੈ ਜਾਂ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਰਾਜ ਰਾਸੋ ਡੌਕਟਰ ਤਾਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਓਸ ਦੀ ਇਸ ਸਮਝ ਦਾ ਧੇਲਾ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਜੇ ਕੋਈ ਉਪਰੋਕਤ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਕ੍ਰਿਤ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਓਸ ਲਈ, ਸੱਭਿਅਕ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਸਾਰਥਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸ਼ੌਕ ਅਤੇ ਮਨੋ-ਬਿਰਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਪੜ੍ਹੇ ਪਰ ਓਸ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਥੋਪਣ ਦੀ ਚੇਸ਼ਟਾ ਨੂੰ ਅਕਾਦਮਿਕ ਜ਼ਮਾਨਾ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਗੁਰੂ-ਕ੍ਰਿਤ ਹੋਣ ਸਬੰਧੀ ਓਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਓਹੀ ਆਦਮੀ ਯਕੀਨ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਓਸ ਨੂੰ ਪੈਗੰਬਰ ਸਮਝਦਾ ਹੋਵੇ ਵਰਨਾ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਤਰਸ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਤਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਦਇਆ ਰਹਿਤ ਵਰਤਾਰਾ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ।

ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੈਂ ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ। ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਮੇਰੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਡਾ ਯਤਨ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਮੇਰਾ ਕੱਦ ਓਸ ਦੇ ਗਿੱਟੇ-ਗੋਡੇ ਹੀ ਅੱਪੜਦਾ ਹੈ। ਸਿਰਦਾਰ ਅੱਜ ਵੀ ਮੇਰਾ ਸਿਰਦਾਰ (ਆਗੂ) ਹੈ। ਓਸ ਦਾ ਹਰ ਸਤਿਕਾਰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਆਪਣਾ ਮਾਣ ਹੈ। ਪਰ ਸਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਮਝਣਾ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਸਭ ਮੈਂ ਆਖ, ਲਿਖ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਮੇਰਾ 'ਵਿਸ਼ਵਾਸ' ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮੈਂ ਹ.ਸ.ਦ. ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਕੱਦ ਹੋਰ ਵੀ ਘਟ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਹ.ਸ.ਦ. ਤਾਂ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਧਰਤੀ-ਦੋਜ਼ ਹੋ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਰਟ ਬੇ-ਮਾਅਨੇ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਪਹਾੜ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਇਕ ਰੱਤੀ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਤੁਲ ਸਕਦਾ।

ਹ.ਸ.ਦ. ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਾਕਤ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਨਾ ਸਮਝਣ ਦੇ ਮਿਹਣੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਮੇਰਾ ਮਕਸਦ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਗੂਗਲ ਉੱਤੇ ਚਾਰ ਉਂਗਲਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਜਾਂ ਚਾਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹ.ਸ.ਦ. ਵਾਂਗ ਹੀ ਲਿਖ ਦਿੰਦਾ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਪ੍ਰਚਲਤ ਵਿਚਾਰ ਦੱਸੇ ਸਨ ਤਾਂ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਨਖਿੱਧ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਾਕਤ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਗੁਰਭਾਈ ਪਛਾਣ ਸਕਣ। ਏਧਰਲੇ ਪਾਸੇ ਏਸ ਕਰਮ ਨੂੰ ਸੇਵਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮੁਰਦੇ ਖਾਣ, ਗਲਿਆ-ਸੜਿਆ ਮਾਸ ਅਤੇ ਮਲ-ਮੂਤਰ ਸੇਵਨ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਲੁਕਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਪਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਜਿਹੇ ਕਰਮ ਨੂੰ ਅਣਮਨੁੱਖੀ, ਘਟੀਆ ਸਮਝਦੀ ਹੈ (ਵੇਖੋ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਪੰਨਾ 149 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ "ਫੋਲਿ ਫਦੀਹਤਿ ਮੁਹਿ ਲੈਨਿ ਭੜਾਸਾ ....." ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ)। ਅਜਿਹੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਅੱਜ ਦੇ ਅਘੋਰੀ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਾ ਕਰਨ। ਹ.ਸ.ਦ. ਦੀ ਅਜਿਹੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਲਫ਼ਜ਼ੀ ਹੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਲਈ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸਮੇਤ ਪਵਿੱਤਰ ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸਾਦਿ, ਨੇਕ-ਜਨ ਮਾਤਾ ਖੀਵੀ ਨੇ "ਖੀਰਿ ਘਿਆਲੀ" ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਪਤਾਸੇ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਹਨ। ਇਸ਼ਨਾਨ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।

ਮੈਂ ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਚੰਦਰੀ ਅੱਧਕ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਕਲ ਵਾਲੇ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਵਲੂੰਧਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦੇਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਦੇ ਨਾ ਲਿਖਦਾ। ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਪ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਮੌਜ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ। ਪਰ "ਜਉ ਦੇਖੈ ਛਿਦ੍ਰੁ ਤਉ ਨਿੰਦਕੁ ਉਮਾਹੈ...." (ਗੁ. ਗ., ਪੰਨਾ 823) ਦੀ ਰੀਤ ਤਾਂ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਕਤਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਘੱਟ ਵਰਤਣ ਦੀ ਆਦਤ ਕਾਰਣ ਮੈਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੁਕਾਂ ਸੰਕੇਤਕ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ ਵਰਨਾ ਆਈ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸਰਚਰ ਆਦਿ (Apps) ਮੈਂ ਵੀ ਵਰਤ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਇੱਕ ਗੱਲੋਂ ਹ.ਸ.ਦ. ਨੇ ਦਰੁਸਤ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਗੁਰਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਨਾਵਾਕਫ਼ ਹਾਂ। ਤਾਂਹੀਏਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸਿੱਖ (ਸਿੱਖਣ ਵਾਲਾ) ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਵੈਸੇ ਮੈਂ ਓਸ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਹਾਂ ਜਿਸ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਹਰ ਸਿੱਖ ਨੇ ਸੱਤੇ-ਬਲਵੰਡ ਨੂੰ ਟਕਾ ਟਕਾ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਜਿਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਇਕ ਪੈਸਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੇ ਆਖਿਆ ਸੀ, 'ਮੈਂ ਤਾਂ ਅਜੇ ਸਿੱਖ ਬਣਨ ਦੀ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।'

ਹ.ਸ.ਦ. ਨੇ ਪੂਰਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਕੇ ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਨਿਰੰਕਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਇਸੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 20 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕੱਢ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਜੋ ਮਹਾਂਕਾਲ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਿਰੰਕਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਿਆਨਵਾਨ ਤਾਂ ਪੰਜਾਹ ਵੀ ਕੱਢ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਹਰ ਓਸ ਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਜਾਈਏ ਜੋ ਨਿਰੰਕਾਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਸਥਿਤੀ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ। ਜਿਵੇਂ ਹਿੰਦ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਭਾਵੇਂ ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਧਾਰਨਾ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਹੋਵੇ; ਜਿਵੇਂ ਡੌਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਜੈਫਰਸਨ ਦੀ ਥਾਂਵੇਂ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਧਾਨ ਦਾ ਘਾੜਾ ਨਹੀਂ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਉਵੇਂ ਨਿਰੰਕਾਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀ ਹਰ ਸਾਕਤ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਲਿਖਤ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ: "ਕੂੜੁ ਨ ਪਹੁੰਚੈ ਸਚ ਨੋ ਸਉ ਘਾੜਤ ਘੜੀਐ।" (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ)

ਜੇ ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕੋਲ ਦੋ ਵਿੱਢ ਵਾਲੇ ਗੱਡੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਭਰੇ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਹ.ਸ.ਦ. ਵਾਂਗੂੰ 15 ਪੰਨੇ ਕਾਲੇ ਕਰ ਦਿੰਦਾ। ਪਰ ਮੈਂ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਹਰ ਦਾਤ ਨੂੰ ਸੰਕੋਚ ਕੇ ਵਰਤਣ ਦਾ ਹਾਮੀ ਹਾਂ। ਅਪਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਮੁਕੰਮਲ ਘਾਟ ਹੈ; ਹ.ਸ.ਦ. ਨੇ ਜੋ ਮੇਰੇ ਲਈ ਵਰਤੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਾਣ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀ ਅਪਣਾ ਲੈਣ ਤਾਂ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹੋਵਾਂਗਾ।

ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹ.ਸ.ਦ. ਨੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਅਗਿਆਨਤਾ ਕਾਰਣ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਏਸੇ ਅਣਮੰਗੀ ਸਲਾਹ ਦਾ ਉਹ ਜੋ ਸਮਝਣਗੇ ਬਣਾ ਲੈਣਗੇ ਪਰ ਮੈਂ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ। ਕਈ ਹੋਰ ਰੁਝੇਵੇਂ ਵੀ ਹਨ। ਸਲਾਹਾਂ ਦੇ ਚਲਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਵੀ ਇੱਕ ਸਲਾਹ ਹ.ਸ.ਦ. ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ। ਜੇ ਹ.ਸ.ਦ. ਅਘੋਰੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਖਾਣ-ਪਾਣ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਖਾਣੇ ਦੀ ਕਿਸੇ ਸਾਂਝੀ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ, ਉਹ ਸ਼ਕਲੋਂ ਸਿੱਖ ਹੋਣ ਕਾਰਣ, ਸਾਰੀ ਕੌਮ ਲਈ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਣ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਜੇ ਸੱਜਣਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਝਿਆ ਤਾਂ ਹ.ਸ.ਦ. ਦੇ ਲੇਖ ਦੇ ਹਰ ਪੈਰੇ ਦਾ ਉੱਤਰ ਮੈਂ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੇ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਅੱਜ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਦਜੀਵੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਏਸ ਮਰਹਲੇ ਉੱਤੇ ਅੰਤ ਹੈ:
“ਮੇਰੇ ਮੋਹਨ ਸ੍ਰਵਨੀ ਇਹ ਨ ਸੁਨਾਏ॥
ਸਾਕਤ ਗੀਤ ਨਾਦ ਧੁਨਿ ਗਾਵਤ ਬੋਲਤ ਬੋਲ ਅਜਾਏ॥“ (ਗੁ.ਗ., ਪੰਨਾ 820)

ਨੋਟ: ਇਹ ਲੇਖ 'ਨਿਰੋਲ ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ' ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਜੋਂ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੀ ਲਿਖਤ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਜੋਂ 28 ਮਾਰਚ 2017 ਨੂੰ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਛਾਯਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

Attempt at resolving the bachittarnatak controversy - the German episode

(March 25, 2017)
   
The thinking Sikhs have long been exercised about the issue of the bachittarnatakgranth or, the lately christened, dasamgranth. If the controversy is mindlessly pursued, it has the potential of splitting the Sikh nation. Those who believe it to be a fake granth and a pretender guru propped up for the purpose of causing division, also believe that it can perform that task only as long as its contents, authorship, origin and purpose remain obscure. They seek well publicised discussion on these aspects so that the individual Sikhs can make up their own minds. Those who genuinely believe it to be written by the incomparable Tenth Guru, want no such debate except among those who affirm its genuineness.
       Some concerned Sikhs from Germany, including Nirmal Singh Hanspal, Ranjit Singh, Malkit Singh and Gurdip Singh Pardesi, decided to facilitate and host the discussion. They invited the Singhnaad Radio from England to give the event a wide publicity. Arrangements for recording and relaying the discussion live, were made. They requested the Shiromani Gurdwara Parbandhak Committee (SGPC) to send a team of believers for the discussion. The SGPC deputed Principal Waryam Singh, Professor Amarjit Singh, Dr. Inderjit Singh Gogoaani and two others on the condition that Professor Darshan Singh will also participate from the opposite side. This was unbecoming and inconvenient because Darshan Singh is a busy man and because a party to the controversy cannot dictate who will represent the other side. This was accepted and arranged with much difficulty. Of the five designated to represent the naysayers only three, Professor Gurdarshan Singh, Sardar Dalbir Singh and Gurtej Singh, could make it to Germany. The SGPC team had reached on March 3, 2017, the others arrived on March 6. Darshan Singh joined them on the afternoon of March 8.
       On March 7, a day before the event, the two teams met for lunch at Hanspal’s place where the SGPC scholars were staying. When Gurdarshan Singh and Gurtej Singh reached, Dalbir Singh and Harjinder Singh Dilgir were already engaged in a discussion with them. The newcomers also joined in. The discussion reached a stage at which the SGPC scholars were seen to be only concerned about the fate of ‘amrit banis’ to the exclusion of the rest of the book. The other side tried to narrow the discussion further by pointing out that earlier the SGPC and the important officials of Darbar Sahib and the Akal Takhat had given a considered opinion about the charitropakhyan chapter of the book. They held it was not written by Guru Gobind Singh. The Punjabi University, guided by the opinion of five respectable scholars (Dr. Taran Singh, Dr. Prem Parkash Singh, Prof. Gulwant Singh, Dr. Jeet Singh Seetal and Bhai Randhir Singh), had also published the so called dasamgranth leaving out charitropakhyan chapter of about 900 pages. The other side did not own up the opinion of its own organisation or those of the University. All three of the scholars asserted that it was a letter written by a mere deputy secretary of one of the committees and advised Gurtej Singh not to insist on that as insistence would reflect poorly on him. This was wrong but was tacitly accepted as no acrimony was to be encouraged. Then Gurtej Singh, sensing the potential of the moment, proposed that both sides could agree to disagree on the aspect of ‘amritbanis’.
      To remove the bitterness from the public discourse, both sides could continue to propagate and pursue their declared views on the subject of ‘amritbanis’ and to marshal arguments for and against it in the nature of genuine discourse, while leaving it to the individual Sikhs to make up their minds. It would mean that eventually both sides would pursue their beliefs without being considered ‘the other’ by either side. This was a dream come true for some people who do not believe pahul to be a ritual but a commitment, the efficacy of which did not depend upon what was recited on the occasion of administering it. They had history to support them. All those others who took the entire volume to be spiritually enlightening could continue to read it - at their own peril.
        All three SGPC scholars readily agreed to the proposal. Gurtej Singh was pleasantly surprised though he expected this from all genuine scholars concerned with the fate of Sikhs. He repeated the suggestion thrice, in differently worded phrases, to make sure nothing was left ambiguous. All three scholars gave their consent freely each time. They even went to the extent of asking Gurdarshan Singh and Dalbir Singh whether they agreed with the proposal. This was significant and more than half the job was done. Had the SGPC scholars stuck to their well thought out opinion, they could have earned the gratitude of the entire Sikh people. They could have participated in giving a brand new and most pleasant turn to the long raging controversy.
       Something, not clearly known to others, happened between the after lunch discussion and the late evening of March 7. All that is known is that the SGPC scholars made several calls to their friends in India and abroad before they announced their decision not to participate in the debate to be held the next day. The reasons they gave were found to be untenable in a face to face discussion on the well publicised Canadian Sikh radio four days later.
      Everything else is well known about the event in Germany but the above aspect would have remained hidden from the public view if I had not been asked specifically to write on the subject by Jasneet Singh of sikhnewsexpress.com. All I say in the end is that, we all missed a great opportunity to afford some relief to the greatly tormented Sikh people.

ਨਿਰੋਲ ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਬਚਿੱਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ

(21 ਮਾਰਚ 2017 ਨੂੰ ਫ਼ੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਛਾਯਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ)
ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ, ਭੰਗ, ਅਫ਼ੀਮ ਦਾ ਗੁਣਗਾਨ; ਨਰ-ਨਾਰੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਨੰਗੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਚਰਚਾ; ਮਹਾਂਕਾਲ, ਮਹਾਂਕਾਲੀ, ਭਗਵਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਵਰਣਨ; ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸ਼ਸਤਰ ਪੂਜਾ ਸਿੱਧ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਦਾ ਗ੍ਰੰਥ ਹੈ। ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਦਸ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੂੰ ਮਹਾਂਕਾਲ-ਮਹਾਂਕਾਲੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਦੇ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿਤਨਾਮੇ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਬੰਧਤ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਚਰਿਤ੍ਰੋਪਖਿਆਨ ਸਰਗ ਤੋਂ ਲਈ ਗਈ ਹੈ, ਨੂੰ ਉਲਥਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਭਦੌੜ ਲਿਖਦੇ ਹਨ:
The goddess Bhagwati was first worshipped by (Guru) Nanak; then by Gurus Angad, Amardas, Ramdas and then she was propitious. Then followed Guru Arjan, Hargobind, Har rai, Harkrishan and Tegbahadur and they also rose to the highest honours. Guru Gobind Singh was also assisted by her.【Nand Lal's Rahitnama, translated by Attar Singh Rais Bhadaur (1876) p. 5 and Trumpp's Adi Granth p. C XIII, quoted by Shamsher Singh Ashok, pp. 38-39】

ਜੇ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਏਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਮੱਤ ਵਿੱਚ ਖਲਲ ਪਾਉਣ ਦੀ ਚੇਸ਼ਟਾ ਨਾ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਏਸ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਣੀ। ਇਸ ਕੁਚੇਸ਼ਟਾ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂਤਰਿਕ/ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਬਾਰੇ ਸੋਝੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਦਾ ਦਾਰੋਮਦਾਰ ਸ਼ਕਤੀ ਪੂਜਾ ਉੱਤੇ ਹੈ। ਏਸ ਕਰਮ ਰਾਹੀਂ ਤਾਂਤਰਿਕ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਿੱਧੀਆਂ-ਸਿੱਧੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਥਾਹ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਬਖ਼ਸ਼ਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਵਿੱਚ ਓਹੀ ਪੌਰਾਣਕ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤੇ ਪੂਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਕਲਪਨਾ ਨੇ ਕਈ ਦਹਿਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਜੇ ਸਨ। ਸ਼ਾਕਤਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੱਤ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ-ਵਿਧੀ ਵੀ ਆਪਣੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਾ ਲਈ ਹੈ। ਇਉਂ ਤਾਂਤਰਿਕ ਮੱਤ ਹਿੰਦੂ ਮੂਲ ਦਾ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵੱਖ ਹੈ।

ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਸਰੂਪ ਜਾਣ ਕੇ ਪੂਜਣਾ ਅਤੇ ਆਮ ਨਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਜਾ ਸਮੱਗਰੀ, ਸਾਧਨ ਸਮਝ ਕੇ ਵਰਤਣਾ ਇਸ ਮੱਤ ਦੀ ਖ਼ਾਸੀਅਤ ਹੈ। ਕੁਆਰੀ ਕੰਨਿਆ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਜਾਣ ਕੇ ਪੂਜਣ ਦਾ ਕਰਮ ਪੌਰਾਣਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਏਸ ਦੇ ਅਗਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੌਰਾਣਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਕਿ ਦੇਵਤਾ ਅਤੇ ਓਸ ਦੀ ਵਹੁਟੀ ਬਰਾਬਰ ਪੂਜਣਯੋਗ ਇਕਾਈ ਹਨ। ਦਸ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦੇਵਤਿਆਂ, ਅਵਤਾਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਹਜ ਅਤੇ ਕਰਤਾ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਸੋਮੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ। ਏਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਾ ਜੋੜੀ ਨੂੰ ਇਕਾਈ ਤਸੱਵਰ ਕਰ ਕੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਬਣ ਗਿਆ। ਆਪਣੇ ਮਨਭਾਉਂਦੇ ਇਸ਼ਟ-ਜੋੜੇ ਨੂੰ ਸਰਵ-ਉੱਤਮ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਏਸੇ ਵਿਧਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।

ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ, ਮੰਤਰ ਸਾਰਥਕਤਾ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਤ ਮੱਤ ਹੈ। ਧਰਮ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਅਥਾਹ ਸ਼ਕਤੀ, ਸਮਰੱਥਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਕੇ, ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਦਿੱਸ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਾ ਜੋੜੇ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਨਿਖੇੜ ਕੇ, ਕਰਤਾਰੀ (ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ) ਗੁਣ ਨੂੰ ਨਾਰੀ ਗੁਣ ਗਰਦਾਨ ਕੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੋਮਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਕਤ ਮੱਤ ਦਾ ਉਦਯ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੂਜਾ ਦੀ ਵਿਧੀ ਮਨਭਾਉਂਦੇ ਇਸ਼ਟ-ਜੋੜੇ ਦੀ ਮੁਕੰਮਲ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਨਾਰੀ ਰੂਪ ਜਾਣ ਕੇ ਓਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਉਦਾਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਜਣਨ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਏਸ ਪੂਜਾ-ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਜਾਣਾ ਸੁਭਾਵਕ ਦਿੱਸ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਏਸ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਅਧੀਨ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਕਾਨਨ ਵਣ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਦੀਆਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦ ਪਾਰਬਤੀ ਨਾਲ ਪਾਸ਼ਵੀ ਬਿਉਹਾਰ ਕਰਦਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਕੁਕਰਮ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ, ਨਗਨਤਾ ਨੂੰ ਪੂਜਾ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਆਖ਼ਰ ਨਰ-ਨਾਰੀ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਪੂਜਾ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਾਮ-ਉਕਸਾਊ, ਕਾਮ-ਕ੍ਰੀੜਾ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਖਾਣ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।

ਨਾਰੀ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਾਲ ਨਾਰੀ-ਸਰੀਰ ਜੁੜਨ ਕਾਰਣ ਨਿਰੂਪਣ ਕੀਤੀ ਪੂਜਾ-ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਕਤਾਂ ਦੇ 'ਪੰਜ ਮਕਾਰ' ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੇਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜ ਮਕਾਰ ਹਨ: ਮਦਿਰਾ ਆਦਿ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ, ਮਾਸ-ਮੱਛੀ ਖਾਣਾ, ਮੁਦਰਾ (ਚਿੜਵਾ) ਵਰਤਣਾ ਅਤੇ ਮੈਥੁਨ (ਸੰਭੋਗ) ਕਰਨਾ। ਇਹ ਕਰਮ ਕਰ ਕੇ ਤਾਂਤਰਿਕ (ਸ਼ਾਕਤ) ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਰਿੱਧੀਆਂ-ਸਿੱਧੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਉੱਤੇ ਭਾਰੂ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਦਮੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਗਹੁ ਨਾਲ ਪਰਖੀਏ ਤਾਂ ਚਰਿਤ੍ਰੋਪਖਿਆਨ, ਜੋ ਬਚਿੱਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਕਤ-ਪੂਜਾ ਨਾਲ ਹੀ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਚੰਡੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਏਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਚਾਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਡਿਆਇਆ ਜਾਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਕਤ-ਪੂਜਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਹੈ। ਬਚਿੱਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ ਕੇਵਲ ਮਹਾਂਕਾਲ-ਮਹਾਂਕਾਲੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਕਤ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਰਚਣ, ਸੰਘਾਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਦੱਸ ਕੇ ਸਾਰੇ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਤੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਂਕਾਲ ਦਾ ਉਪਾਸ਼ਕ ਮਹਾਂਕਾਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬ੍ਰਹਮਾ, ਵਿਸ਼ਣੂ ਆਦਿ ਦੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਤੁੱਛ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਏਸੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਹੈ, "ਮੈ ਨ ਗਣੇਸਹਿ ਪ੍ਰਿਥਮ ਮਨਾਊਂ, ਕਿਸ਼ਨ ਬਿਸ਼ਨ ਕਬਹੂੰ ਨਹ ਧਿਆਊਂ ........" ਅਰਥਾਤ 'ਹੇ ਮਹਾਂਕਾਲ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਕਿਰਪਾ ਸਦਕਾ ਤੇਰਾ ਹੀ ਜਾਪ ਕਰਦਾ ਹਾਂ'। ਏਸ ਕਾਰਣ ਹੀ ਸਪਤਸ੍ਰਿੰਗ (ਜੋ ਕਿ ਉਜੈਨ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈ) ਉੱਤੇ ਬਚਿੱਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਪਾਤਰ 'ਮਹਾਂਕਾਲ ਕਾਲਕਾ' ਨੂੰ ਆਰਾਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਏਸ ਵਿਵਾਦਤ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਚੇਟਕ ਨਾਥ ਵਰਗੇ ਅਘੋਰੀ ਫ਼ਿਰਕੇ ਦੇ ਸਾਧੂ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਚਰਿਤ੍ਰੋਪਖਿਆਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਨਾਰਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਆਦਿ ਦਾ ਮਾਸ ਰਿੰਨ੍ਹ ਕੇ ਸਤਿਸੰਗੀਆਂ, ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਖਵਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਹਨ। ਬੇਦੀਆਂ, ਸੋਢੀਆਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਏਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮਿਥਿਹਾਸ ਕੇਵਲ ਬਚਿੱਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਉਪਜ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਾਸਤ੍ਰ, ਪੌਰਾਣ ਵਿੱਚੋਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦਾ ਗੁਰ-ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਦੂਰ ਦਾ ਵੀ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਅਤੇ 'ਕੁੱਲ ਨਾਸ਼, ਧਰਮ ਨਾਸ਼, ਕਰਮ ਨਾਸ਼, ਭਰਮ ਨਾਸ਼' ਖ਼ਾਲਸੇ ਜਾਂ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੇ ਜਨਮਦਾਤੇ ਨਾਲ ਤਾਂ ਉੱਕਾ ਹੀ ਕੋਈ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਹੀਂ।

ਸਨਾਤਨ ਹਿੰਦੂ ਮੱਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਕਤ/ਤਾਂਤਰਿਕ ਮੱਤ ਅਤੇ ਏਸ ਦੇ ਅਘੋਰੀ ਆਦਿ ਫ਼ਿਰਕਿਆਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਸਾਕਤਾਂ ਸਬੰਧੀ ਸੈਂਕੜੇ ਮਹਾਂਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਕਤਾਂ ਨੂੰ ਅਤਿ ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ "ਬਿਰਥੀ ਸਾਕਤ ਕੀ ਆਰਜਾ॥ ਸਾਚ ਬਿਨਾ ਕਹ ਹੋਵਤ ਸੂਚਾ॥" ਉਦਾਲੇ ਘੁੰਮਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਬਣਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਵਾਲੇ ਬੇਨਕਾਬ

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨੁੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਉਹ ਭ੍ਰਾਂਤੀਆਂ ਅਤੇ ਛਲਾਵੇ ਹਨ ਜੋ ਮੰਦ ਭਾਵਨਾ ਅਧੀਨ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਵਲੋਂ ਇਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਜੇ ਪੈਰ ਪੈਰ ਉੱਤੇ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਕਸਾਰ ਵਹਿੰਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਵਿਘਨ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਛਲੇਡੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਘੁਸਪੈਠੀਆਂ ਵਾਂਗ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਮੁਲਕਾਂ ਨੂੰ ਨੇਸਤੋਨਾਬੂਦ ਕਰਨ ਲਈ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਵਲੋਂ ਘਾਤਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਕਰਕੇ, ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਤਹਿਸ ਨਹਿਸ ਕਰਨ ਦੇ ਮਨਸੂਬੇ ਨਾਲ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਦਾਖਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪੁੱਠਾ ਗੇੜਾ ਦੇਣ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਅਵੇਸਲੇਪਣ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਗਲਤ ਕਿਟਾਣੂਆਂ ਵਾਂਗ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਕੇ ਪਛਾੜਨ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਈ ਕਈ ਦਹਾਕੇ ਲਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖਾਂ ਵਰਗੀ ਹਰ ਬੰਦੇ ਉੱਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੌਮ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਭੁਲੇਖੇ ਛੌਣੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਕੌਮੀ ਪੂਰ ਨੂੰ ਗੁਮਰਾਹ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀਂ ਵੱਡੇ ਸੁਹਿਰਦ ਵਿਦਵਾਨ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ।

ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਜਮਾਨੇ ਦਾ ਸਿਰਮੌਰ ਚਿੱੰਤਕ ਅਤੇ ਰੌਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ ਸਿੱਖ ਸੀ ਪਰ ਡੌਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਨ ਬਣ ਸਕਣ ਦੀ ਵਾਰਤਾ ਵਿੱਚ ਰਲਾਏ ਕੋਰੇ ਝੂਠਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾੜਣ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵੀ ਧੋਖਾ ਖਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਘੱਟ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਬਲਕਿ ਸਬੰਧਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਗਲਤੀ ਨੂੰ ਲੁਕਾਉਣ ਲਈ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸ਼ਾਤਰ ਚਾਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਰਦਾਰ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੂਹੋਂ ਅਸਲ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਪਕੜ ਵਿੱਚ ਸੱਚ ਆ ਗਿਆ ਪਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਅਮਲ ਲਈ ਬੁਰੇ ਦੇ ਘਰ ਤੱਕ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲਾਹੌਰੀ ਰਾਮ ਬਾਲੀ ਵਰਗੇ ਚੰਦ ਦਲਿਤ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਉੱਤੇ ਟੇਕ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਸਿਰਦਾਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਟਪਲਾ ਖਾ ਗਏ। ਅਸਲੀਅਤ ਨੇ ਆਖਰ ਡੌਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰਾ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਛਾਪੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਆਪਣਾ ਘੰਡ ਚੁੱਕ ਕੇ ਨੂਰੀ ਦੀਦਾਰ ਕਰਵਾਏ।

ਅੰਬੇਡਕਰ ਲਿਖਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ 17 ਵੀਂ ਪੋਥੀ, ਜੋ 2003 ਵਿੱਚ ਛਪੀ, ਨੇ ਸਾਰੀ ਹਕੀਕਤ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਇਸ ਨੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ; ਮਸਲਨ ਅੰਬੇਡਕਰ ਸਿੰਘ ਸਜਣ ਲਈ ਉਤਾਵਲਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਹਾਂ ਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਇਹ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਕੁਦਰਤ ਵਲੋਂ ਭਰੋਸਾ ਦਾਨ ਦੇ ਖੁਲ੍ਹੇ ਗੱਫੇ ਮਿਲੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਪੇਚਾ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪੇਚਾਂ ਦੀ ਥਾਹ ਨ ਪਾ ਸਕਿਆ। ਸਿਖ ਸਜਣ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂ ਸਭਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਡੌਕਟਰ ਮੂੰਜੇ ਦਾ ਬਿਆਨ ਆਉਣਾਂ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਵਲੋਂ ਸ਼ਰ੍ਹੇਆਮ ਲਿਖਤੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇਣੀ ਸੀ। ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਹਿ ਕੀਤੇ ਘਟਨਾਂਕਰਮ ਵਜੋਂ, 18 ਜੂਨ 1936 ਨੂੰ ਬੰਬਈ ਹੋਈ ਮਿਲਣੀ ਵਿੱਚ, ਮੂੰਜੇ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਬਿਆਨ ਲਿੱਖ ਕੇ ਉਸਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਤਹਿ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅੇਨ ਸਮਾ ਆਉਣ ਤੱਕ ਇਸਨੂੰ ਗੁਪਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।

ਜਾਪਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੁਗਲ ਕਿਸ਼ੋਰ ਬਿਰਲਾ, ਮਦਨਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਨਾਇਕਾਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਕੇਵਲ ਅੰਬੇਡਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਇਸਾਈ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਹਟਕੁਣਾਂ ਸੀ। 17 ਵੇਂ ਸੰਸਕਰਣ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਵੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਨ ਦੀ ਵੀ ਚੇਸ਼ਟਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦ੍ਰਿਢਤਾ ਨਾਲ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਸਿੱਖੀ ਧਾਰਣ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਢੋਂਗ ਰਚ ਕੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਮਨੋਰਥ ਨੂੰ ਇਕੋ ਝਟਕੇ ਨਾਲ ਤਾਰ ਤਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨਸੂਬਾ ਵੀ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਘੜਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਨਫਰਤ ਅਤੇ ਸਦੀਵੀ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਨੂੰ ਮਨਜੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਸਤ੍ਰਧਾਰੀ ਸਿੰਘ ਸਜ ਕੇ ਦਲਿਤ ਸਿੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਜਾਤਪਾਤ ਦੀ ਵਲਗਣ ਉਲੰਘ ਜਾਣ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬਰਾਬਰੀ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ ਨਿਆਂ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈ ਜਾਣ। ਉਹ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਸਿਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਬਰਬਾਦੀ ਲਈ ਰੱਸੇ ਪੈੜੇ ਵੱਟ ਰਹੇ ਸਨ।

ਸਾਰੀ ਤਹਿ ਸ਼ੁਦਾ ਸਕੀਮ ਅਧੀਨ ਗੁਪਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਕੌਲ-ਇਕਰਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕਰਕੇ, ਡੌਕਟਰ ਮੂੰਜੇ ਨੇ ਨਾਗਪੁਰ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਹੀ 30 ਜੂਨ 1936 ਨੂੰ ਇੱਕ ਚਿੱਠੀ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਏ ਬਹਾਦਰ ਐਮ. ਸੀ. ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਲਿੱਖੀ (ਅਪੈਡਕਸ X)।ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਬਣਨ ਦੇ ਮਨਸੂਬੇ ਸਿਰੇ ਚੜ੍ਹਨ ਹੀ ਵਾਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਤੌਰ ਸਿੱਖ, ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਵਲੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਕਾਨੂਨੀ ਆਧਾਰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਮੁਕੰਮਲ ਤਿਆਰੀਆਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੂੰਜੇ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬਿਆਨ, ਜਿਸਦੀ ਤਹਿਰੀਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਖੁਦ ਲਿੱਖੀ ਸੀ, (ਜਿਲਦ 17 ਸਫੇ 239 ਤੋਂ 243) ਵਿੱਚ ਵੇਰਵੇ ਸਹਿਤ ਦਰਜ ਸਨ। ਜਾਪਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਾ ਨੇ ਇਸ ਮਨਸੂਬੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਕੇ ਮ.ਕ. ਗਾਂਧੀ, ਰਾਜਗੋਪਾਲਾਚਾਰੀਆ, ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰਾਂ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਉਸ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਨੇ ਹੀ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਜਿੰਨੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਬਣਨ ਦੇ ਮਨਸੂਬੇ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹੀ ਦਿਨੀਂ ਹੀ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਉਹ ਮਨਹੂਸ ਬਿਆਨ ਆਇਆ ਜਿਸਦਾ ਭਾਵ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਬਣਨ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੈ ਕਿ ਦਲਿਤ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਾਂ ਇਸਾਈ ਹੀ ਬਣ ਜਾਣ।

ਸਾਬੋਤਾਜ ਦਾ ਮੁਕੰਮਲ ਸ਼ੜਯੰਤਰ ਰਚ ਕੇ ਰਾਜਾ ਨੇ ਘੋਰ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਿਆਂ ਇੱਕ ਖਤ ਲਿਖਿਆ ਜੋ ਉਸਨੇ ਗਾਂਧੀ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਨਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਆਖਰ 8 ਅਗਸਤ 1936  ਨੂੰ The Bombay Chronicle ਵਿੱਚ ਛਾਪ ਦਿੱਤਾ।ਇਹ ਖਤ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਰਚੇ ਚੱਕ੍ਰਵਿਯੂਹ ਨੇ ਹੀ ਡੌਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਬਣਨ ਦੇ ਪੂਰੇ ਵੇਗ ਨਾਲ ਸੰਪੂਰਣਤਾ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਸਮਾਪਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਚਿੱਠੀ ਦਾ ਮੂਲ ਅੰਬੇਡਕਰ ਲਿੱਖਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਪੰਨੇ 477-479 ਉੱਤੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 479 – 483 ਪੰਨਿਆ ਉੱਤੇ ਰਾਜਗੋਪਾਲਾਚਾਰੀਆ, ਪੰਡਤ ਮਦਨਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ, ਮ.ਕ.ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਚੰਡੌਰਕਰ ਦੇ ਪਤਰ ਸੁਨੇਹੇਂ ਆਦਿ ਹਨ ਜੋ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਬਣਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਤੋਂ ਹੋੜਨ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਵਡਾ ਕਾਰਣ ਬਣੇ।

ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਵੇਲੇ ਹਿੰਦ ਦੀ ਗਰਕ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਜਮੀਰ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਧਰਮ ਵਲੋਂ ਉਭਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜੋ ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹਿੰਸਕ ਧਾੜਵੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਕੇ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਚਰਮ ਸੀਮਾ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੀ ਆਤਮਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦ ਦੇ ਮਹਾਂਰਥੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ। ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਖੁੱਦ ਆਉਂਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੂ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਨ ਕਿ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ।

Implication of the Mahishasur episode for Indian Culture and its relevance to the Sikh ethos

Bahujansmaj may be a new name for those struggling on behalf of the deprived for equality and the preservation of India’s ancient culture. Those comprising this identity have  long been suppressed by the ruthless, remorseless minority, which managed to politically conquer India and stay in control of the social system for centuries. The roots of this phenomena go deep down into antiquity. Throughout history, there are indications that the people who defied the controlling mechanism of the Brahmanical caste system and its inhuman scheme of exploitation, have always existed. The monopolistic control of all social and economic resources, geared only to seve a cruel minority with arrogant superior airs, could hardly have recommended itself to victims who formed the majority. The voices of the oppressed majority have been reverberating through the ‘iron curtain of caste.’ Crass ignorance was imposed upon the overwhelming majority by military might, by  enforcing total denial of education and by the mass manipulation of their psyche through the popularisation of sinister religious myths. The earliest powerful expression of dissent was acknowledged by the Aryans, who grudgingly accommodated Shiva, originally an indigenous deity, as one the gods of the all powerful Brahmanical trinity.
      In due course of time, the Bahujan found an escape route provided by the great Buddha. They loved his preachings that rejected superstition and violence. Just as attractive was his reliance on reason and on a strict moral code. Buddhism preached respect for people organised into sanghas. This was an affirmation of the concept of pluralism. The restoration of human dignity was a very powerful statement that drew the deprived to Buddha. The widespread response to his Dhamma was indication of the peoples’ earnest yearning to escape the petrifying yoke of a dehumanising Brahamanism. The whole of India enthusiastically took refuge in him, loudly proclaiming Buddham sharnam gachhami!.
       Though muted in history, the powerful Bahujan assertion of myriad and varied cultural identities, survived the violent ejection of Buddhism from India by Shankracharya and his armed hordes. The survival of the diverse indigenous cultures of many regions of India is tribute to the resilience of the people who supported them. During good times it was to melt into the religious formulations of inspired peoples, selling dreams of escape from Brahmanism. This phenomena manifested itself at several stages of historical development. In medieval times, the popularity of folk religions propagated by unconnected inspired persons  scattered all over India, is seen almost as one cogent Bhakti movement.
       Guru Nanak (1469-1708CE) organised it into a distinct futuristic phenomena, by welding the best traditions into a culture worthy of emulation by the entire human race. He discerned the common concerns of all such spiritual expressions, and galvanised them into a workable proposition. To preserve and propagate this universal culture, a perpetual philosophical guidance and a perennial spring of a determined and dedicated body of selfless volunteers, for whom working for the goal of liberation of the human spirit would be the highest reward, was required. The Guru provided Guru Granth as the eternal guide -valid from age to age. A self-perpetuating body of inspired individuals was required to uphold the truths of the Guru Granth and to propagate the universal culture it inspired. It had to be an organisation, of which any spiritually developed and altruistic volunteer could become an equal member, as long as s/he observed the basic discipline. The Order of the Khalsa was called into existence to perform that function, while it, in addition, stood out as a model of the cohesive, casteless and coercion free society of highly evolved individuals. The Order of the Khalsa would protect the common ideals at the core of humanity, equated by the Guru Granth with the hukam of the Ultimate Reality, Akalpurakh. This model was to proliferate until a universal brotherhood of happy and autonomous individuals became a reality. This non-sectarian class of guardians was to ensure every individual’s place in the sun through the strictly disciplined exercise of political power as the final solution to the  universal human predicament. Guru Nanak evolved the concept of Akalfateh, in which state, humanity, like the phases of the waxing moon, will increasingly make spiritual progress. It eliminated the possibility of permanent failure and held the promise of a viable solution to every struggle facing humans all over the globe.
       The Ultimate Reality is envisaged by the Guru as the True Sovereign and the ultimate dispenser of justice to all. It is in this context that the Guru Granth preaches, ‘he who fights an incessant battle on behalf of the deprived alone is to be regarded as a conquering hero.’ Indeed, the Guru makes ‘willingness to die for righteousness’ (je tau prem khelan ka chau, sir dhar tali gali mori aao), the precondition for being initiated into the path of spirituality. The epithet of ‘refuge of the shelterless, honour of the lowly, strength of the weak,’ were showered on the Guru. These specific words (nimanian de maan, nitanian de taan, neeotian di ot) form the concluding part of the Sikh supplicatory prayer (ardas), recited at least twice in every Sikh congregation in every gurdwara and by every Sikh who prays at home. Can the Sikhs afford to be double tongued on this fundamental issue? Can they falsify the statement of Bhai Nandlal, who saw the incomparable Tenth Nanak as ‘friend of the powerless’ be-kasan-ra-yaar. More of this later!

II
        For a long, long time, say since Shambhuk was beheaded or since archer Eklavyia’s thumb was demanded as fees for teaching by proxy, a major section of the Indian population has felt the impact of an institutionalised animosity and hatred, that has resulted in its eternal slavery. This has been done in the name of divine law: by creating, exploiting and sustaining certain myths built around Bali, Ravan and Mahishasur. The system of caste, into which all such myths have contributed their powerful impulses, has galvanised into an inexorable instrument of oppression that has lasted up to the present. It appears to have eternal life and has retained its intensity, ruthlessness and vigour up to this day. The caste system works to provide cheap hereditary menial labour to the designated upper castes, comprising of Aryans  from generation to generation.  
       In the beginning of Indian history, the conquering Aryans were facing hard times in subduing the local population. The difficult situation provided the background for the rise of the myth of Durga, Hingla, Pingla, Bhawani, Parvati or the ugar (vigorous) form of the same goddess. In that aggressive form she is known as Mahamai, Mahakaali, Chandi, Durga, Bhawani, Bhagwati etc. In the compilation of Bachittarnatak, now re-christened as dasamgranth, there are four compositions dedicated to this goddess. They are: Chandi Charitar, Chandi Charitar Ukat Bilas, Vaar Sri Bhagauti ji ki and Chandi di Vaar (in Punjabi). All these compositions are attributed to Guru Gobind Singh by a section of ignorant Sikhs under Hindu influence. There is also the equally voluminous Sarabloh Granth, which is also primarily in praise of the goddess. This book is again attributed to the Tenth Guru by Sikhs answering to a similar description. As if this were not enough, a myth has been floated by the goddess worshippers, that before the creation of the Khalsa, the Guru worshipped the devi or caused her to be worshipped, for the success of his venture. This is notwithstanding the fact that the Khalsa ethos is diametrically opposed to that of the worshippers of the devi. Much ‘evidence’ is created to establish Guru Gobind Singh as a worshipper of the devi, somewhat in the fashion of Shivaji Maratha. A personal face to face meeting of the Guru and the devi is also arranged in one of the descriptions.
      Not taking the extreme uncharitable view taken by the Dalits of today, the devi appears to have been relevant to the struggle of the Aryans, when they were in the process of establishing themselves as conquerors in the Indian peninsula. Many verses of the Vedas and other religious literature pertain to the struggle and are prayers to the gods for granting victory over the indigenous population (mool nivasi). Like every clever conqueror, before and after the Aryans, the struggle is portrayed as a war between good and evil. The good are the Aryans of course, and the evil are those who oppose them. In these prayers the Aryans appear to be in mortal fear of the indigenous people. They contemptuously refer to them in language depicting hideousness and beastly appearance. They are called asuras, danavs, rakshashas and so on. It appears that the Devi Chandi is called into existence, after the Aryans, received a crushing defeat at the hands of the indigenous people. The defeat is symbolised as the defeat of the god Indra. She miraculously appears from the skull of one of her milder forms and proceeds to the battlefield riding a rakshasha devouring lion. The narrative represents her as fighting billions strong hordes all on her own. In this battle she kills many millions of demons (rakshashas) before emerging victorious. Thereafter she installs Indra on his throne and retires to her repose in the Vindhyas.
       This is obviously a story of the Aryans emerging victorious with the help of a woman designated as a goddess. It is variously contended whether she obtained the victory purely by her fighting ability or by harnessing her womanly charms. There are sly indications to that effect even in the original texts. Dalits, Other Backward Classes (OBC’s) and moolnivasis believe it is the latter and are strongly resentful. These classes comprise of Yadavs, Kumhars, Nishads, Kushwahas, Kurmis, Manjhis, Rajaks, Ravidasis and so on.
       Now that the expression of moolnivasi identity has become somewhat tolerable, more and more people are swarming to use it for themselves. In the context of the Mahishasurmardini episode, a trendsetting incident first happened on October 25, 2011. Some dalit and moolnivasi students of the Delhi University got together to commemorate the murder of Mahishasur, whom they proclaimed to be their ancestor and their king in remote antiquity, who fell martyr to the machinations of Durga. An asur tribe, numbering about 9000, is still in existence and claims to have descended from (Mahisha+asur = Mahishasur). He thereby becomes the common king and hero of all tribals, OBC’s, dalits and moolnivasis, who jointly and severally opposed her. Together they claim to be more than 80% of India’s population. They are bound by the common thread of being deprived, downgraded and enslaved by the Aryans represented by Indra, whom the goddess is keen to reinstate to the throne (political power) of ancient India.
       The Aryan interpretation of the legend was long contested and is now seriously challenged. Legends and myths are invariably built around core truths. The truth of legends lends itself to several interpretations. The deprived of India have now discovered the historical kernel  of the myth, an interpretation that becomes the bedrock of the revival of their prehistoric eminence and resumption of their own self esteem and rule. Mahishasur is no more a mythical figure, but has emerged as a historical personality who ruled in ancient Mehshasur Mandala (erstwhile Mysore). He is accepted as a Buddhist Bahujan King - a symbol of equality, justice and empowerment of all sections of society. So far, only the victorious Brahmins and their associates have been asserting the  historical character of the myths. The vanquished also are now also presuming them to be real. They seek to place their own interpretation on events of the past. A linguistic study of the name Mahishasur suggests that he was originally regarded as ‘giver of life,’ hence god by his people.
       From the names of villages, cities, towns, temples, road junctions, ghats, rivers, ponds and various other sacred spots, especially in the regions of Chhatisgarh, Madhya Pradesh and Bihar it has been concluded that Mahishasur was a very influential royal figure in Indian history at one time.
       The commemoration of the martyrdom of Mahishasur, the Mahishasur Habba or Mahishasur Festival was observed at 350 places in Jharkhand alone in 2015. In Mysore by the Dalit Welfare Trust and others, in Bengal it was observed at 182 places in 15 district in 2015. The popular Anand Bazar Patrika, published a detailed report on the festival in Uttar Pradesh, Bihar and several other states.
       Ravan is likewise owned as an ancestor by several tribes of Rajasthan, as also by the Santhals of Bengal, Assam, Odisha and Jharkhand. According to the lore of the Bahujan, Ravan, Bali and Mahishasur were demonised and animalised by the Brahmins, who specialise in a ‘cunning and deceptive’ reading of history. In our own times, the remarkable Sant Jarnail Singh Bhinderanwala, the martyr, was so demonised and compared to Bhasmasur by more than one Brahmanical bigwig. Another big proponent of the Brahmanical culture saw Indira Gandhi as Durga. This was a repeat of what they have been used to doing since time immemorial. The deprived of India are struggling to break free from the cultural slavery imposed upon them by the differently read  the myth of Mahishasur.
       [Information in this section has been mostly adapted from Mehishasur A people’s hero, edited by Pramod Ranjan, The Marginalised, Wardha, 2016. ISBN: 978-81-932584-4-4-6 and from Forward Press, December 2015, New Delhi, ISSN 2348-9286]
     
 III

       Apart from honour, justice, equality, right to self rule, right to universal education and political freedom, other moral and ethical concepts that are the very essence of Sikh history and faith, are being reiterated by the Bahujansmaj. A Sikh can see clearly that the issues are the basic concerns of the Guru. The truth we hold to be above everything else, is on the side of the Bahujan. One major concern of Sikhs in history, has been the establishment of justice in human affairs. It is equally important for Sikh theology and polity to emphasise the non-exploitative nature of the state. Can the Sikhs project the Guru as justifying the social and cultural enslavement of the Bahujans by the powerful and manipulating minority, especially when they are also the victims of the tyranny of the same sinister minority?
       The entire purpose of the Guru in his ten forms, was to help humankind regain self-respect, dignity and the right of making ever increasing spiritual, social and mundane progress. “This now is the order of the Merciful One, none shall oppress another” (hun hukam hoa mehervaan da pai koe na kisai ravaandaa) is the recurring theme of the Guru Granth and is the soul of the Sikh faith.
       The ideals of the Brahmin and the Sikh are diametrically opposed on the issue of universal education also. Tulsi Ramayan affirms adham jaat me vidya pai, bhaiuo yatha ahi doodh pilai (educating the low castes is like serving milk to a snake). The tenth Nanak’s belief was baal biradh sabh sodh pathava kou anpadh rehan na pava (I will carefully educate all children as well as adults. None shall remain unlettered). Similarly opposite is the position of the Guru on arming the ‘low castes.’ The benign Guru is comfortable with entrusting political power to the downtrodden. In fact that is the most important promise (birad) of the Guru to humankind. A prominent knight of the Sikh movement, Bir Singh Ranghreta, the sovereign misaldaar is the adornment of the Guru’s thought, as Eklavya with the amputated thumb was the product of the gravely fractured Brahmanical culture.      
       In attributing the propagation of the Mahishasurmardini myth to Guru Gobind Singh against all evidence, a section of the Sikhs distort the entire Sikh faith and history. This interpretation also constitutes the denial of all progress that humankind has made since the dawn of time. The senseless assertion defies not only truth also common sense. In addition to that the sin of pitting a spurious, pornographic book against the eternally reigning Guru Granth, is committed by the ill-informed.